De Metaforenmachine: Een Geschiedenis van het Geheugen

Het menselijke geheugen is door de eeuwen heen beschreven in termen van kunstmatige geheugens. Het begon met het schrift, een prothese voor het herinneren waarmee Plato het geheugen vergeleek met een wastablet. In de middeleeuwen evolueerde het geheugen tot een codex, waar elk hoofdstuk een nieuwe ervaring toevoegde. De renaissance introduceerde de camera obscura als metafoor voor het visuele geheugen. En daarna kwamen de fotografie en de fonograaf, die het geheugen transformeerden tot een instrument voor het behouden en reproduceren van zintuiglijke prikkels. Tot op heden zijn er tal van kunstmatige geheugens beschikbaar voor het oog en het oor, zoals computers, cd-schijven, hologrammen en neurale netwerken, die beeld en geluid verplaatsbaar maakten in ruimte en tijd.

Een Verhaal Verteld in Metaforen

De Metaforenmachine biedt een fascinerende geschiedenis van het geheugen, verteld in metaforen. Het verhaal neemt ons mee door de mnemotechniek van de oudheid en de toegewijde omgang met het gememoriseerde woord in middeleeuwse kloosters. We verkennen de proeven met fosforescentie tijdens de wetenschappelijke revolutie, de landschappen van de romantiek en de fotografische en cinematografische procédés van de negentiende eeuw. Uiteindelijk belanden we bij de holografie en het computergeheugen van tegenwoordig. Elk tijdperk bracht nieuwe vergelijkingen en metaforen voort, die het geheugen voorzagen van een uiterst gevarieerde iconografie.

De Invloed van Technologische Veranderingen

De Metaforenmachine onthult op prachtige wijze hoe ons beeld en begrip van het geheugen zijn beïnvloed door technologische veranderingen. Van Plato's wastablet tot de hedendaagse neurale netwerken, elke ontwikkeling heeft geleid tot nieuwe inzichten in hoe het geheugen werkt. Douwe Draaisma, de auteur van dit meesterwerk, heeft met deze boeiende verzameling metaforen de Heymans-Prijs ontvangen van het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP).